Τελικά ποιος φταίει στις πιστωτικές?

Η πιστωτική κάρτα είναι μια γνωστή λυπηρή ιστορία όπου έχει ταυτίσει το όνομα της με υπερβολικά υψηλά επιτόκια, με καθυστερήσεις στις πληρωμές, με πέναλντι και γενικότερα θεωρείται ως κάτι που προκαλεί πολλά προβλήματα και είναι υπεύθυνη για τον υπερκαταναλωτισμό στις μέρες μας. Αλήθεια όμως ποιος φταίει? Ποιος είναι υπεύθυνος που τελικά πάνω από το 60% χρωστάει σε πιστωτικές κάρτες ενώ το ποσοστό όσο πάει και αυξάνεται?

Οι κύριοι υπεύθυνοι ανάλογα με το τι πιστεύει ο καθένας είναι τρεις:

Οι καταναλωτές: Για να βγάλει κάποιος πιστωτική κάρτα αντικειμενικά πρέπει να το θέλει. Ό,τι διαφήμιση και να υποστεί , όσα τηλεφωνήματα και προσφορές κι αν του κάνουν η αλήθεια είναι ότι εκτός ακραίων περιπτώσεων, χρειάζεται η υπογραφή του για την έκδοση πιστωτικής κάρτας. Άρα περνάμε στο θέμα της ευθύνης. Αν μπορεί να προβλέψει τα έσοδα του σε αναλογία με τα έξοδα του τότε εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς αν τον παίρνει να εκδώσει κάρτα και να την χρησιμοποιήσει για αγορές.

Άρα το αν καταλήξει τελικά το 10%/30%/50%/70% του εισοδήματος του να πηγαίνει για την αποπληρωμή δόσεων πιστωτικών καρτών και αγορών που έχουν γίνει, είναι αποκλειστικά ευθύνη του ατόμου που δεν μπόρεσε να προβλέψει σωστά ή εθελοτυφλούσε στις οικονομικές του δυνατότητες.

Το κράτος: Το κοινωνικό κράτος εκτός του να εισπράττει φόρους και να κάνει έργα έχει και την υποχρέωση να προστατεύει τους πολίτες του. Πρέπει να θεσπίζει μέτρα και νόμους ώστε σε περίπτωση άγνοιας ή ατυχίας να εξασφαλίζεται η ευημερία στη χώρα και να αποτρέπει την εκμετάλλευση. Δεν είναι λίγες φορές άλλωστε που άνθρωποι έπεσαν στην ανάγκη για κάποια επιπλέον χρήματα και αργότερα βρέθηκαν να χρωστάνε διπλάσια ποσά σε υπερβολικούς τόκους και ρήτρες.

Όσοι συμφωνούν με αυτή την άποψη θεωρούν ότι ναι μεν οι πολίτες θα έπρεπε να αποφασίζουν μόνοι τους για το πως θα ελέγξουν τα οικονομικά τους, αλλά έχει και το κράτος μια υποχρέωση να τους βοηθήσει, αλλιώς καταργείται ο ρόλος του.

Οι τράπεζες: Τα πιστωτικά ιδρύματα που είναι υπεύθυνα για την έκδοση των καρτών πρέπει να ελέγχουν την πιστοληπτική ικανότητα του πελάτη τους και να μην προχωρούν σε έκδοση πιστωτικής κάρτας αν έχουν υπόννοια ότι αυτός δεν μπορεί να αποπληρώσει το δάνειο. Η εκμετάλλευση της άγνοιας ή της πραγματικής ανάγκης κάποιου -προσωπικά εκτός των δύο δεν θεωρώ άλλη περίπτωση ως "εκμετάλλευση"- θα έπρεπε να μην θεωρείται αυτονόητη από τις τράπεζες στο βωμό του εύκολου κέρδους.

Θα έπρεπε να φέρουν κοινωνική ευθύνη, που τόση φασαρία γίνεται για αυτή στα πανεπιστημιακά συγγράματα, και να παραβλέψουν το κέρδος προς όφελος της κοινωνίας. Εσωτερικοί κανονισμοί όπως ο περιορισμός της διαφήμισης, της προβολής της υπερκατανάλωσης, οι αυστηρότεροι έλεγχοι και ο διπλοέλεγχος της φερεγγυότητας του καταναλωτή ίσως να θεωρούνται υπερβολικά στα προαναφερθέντα ιδρύματα, ωστόσο δεν είναι λίγοι που τα θεωρούν ως αναγκαία.

Η δική μου άποψη είναι πως η πιστωτική κάρτα παραμένει απλώς ένα εργαλείο σαν όλα τα άλλα. Αν γνωρίζεις πως να το χρησιμοποιείς μπορεί να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμο και να σε διευκολύνει στις καθημερινές συναλλαγές σου. Αν δεν μπορείς να ελέγξεις τα οικονομικά σου ή τις αυθόρμητες αγορές σου θα βρεθείς να πληρώνεις αέρα και διπλάσιες τιμές σε μηδέν χρόνο.

Κατ' επέκταση ούτε το κράτος μπορεί να προβλέψει για καθένα ξεχωριστά τις ανάγκες και τις δυνατότητες του ώστε να μπορεί να τον προστατεύσει αποτελεσματικά, ούτε -δυστυχώς- πρέπει να περιμένουμε ηθική από τις τράπεζες. Ίσως σε ένα ιδανικό κόσμο και οι τρεις θα έπρεπε να επιδιώκουν το κοινωνικό όφελος όμως ρεαλιστικά σήμερα δεν γίνεται. Καθένας θα πρέπει να αναλαμβάνει τις ευθύνες του και εκτός εξαιρετικών περιπτώσεων (πχ σοβαρά προβλήματα υγείας) κανένας δεν μπορεί να τις αποποιείται ρίχνοντας την ευθύνη στο ανύπαρκτο κράτος ή στις αιμοβόρες τράπεζες για επιλογές που έκανε ο ίδιος αποκλειστικά.