Τετάρτη 22 Απριλίου 2009

Η Ιρλανδία περνάει κρίση

Το οικονομικό θαύμα της Ιρλανδίας ξεκίνησε το 1987 όταν άλλαξε η κυβέρνηση, σε μια περίοδο που υπήρχε έντονο πρόβλημα με τη διαχείριση του χρέους της. Μέσα από μια σειρά συμφωνιών που αφορούσαν τις αυξήσεις των μισθών, τις συνθήκες εργασίας και τον τρόπο επίλυσης των εργασιακών διαφορών κατάφεραν να ελέγξουν τον πληθωρισμό και το νόμισμα με αποτέλεσμα να υποχωρήσουν τα επιτόκια. Με προσανατολισμό στο ελεύθερο εμπόριο έφτασαν να εξάγουν το 90% της παραγωγής τους και με την επιβολή χαμηλής φορολογίας κερδών προσέφεραν ένα ισχυρό κίνητρο για την εγκατάσταση επιχειρήσεων στη χώρα όπως η Dell, η Apple, η Microsoft και η Intel. O συνδυασμός όλων αυτών των στοιχείων απογείωσε την ιρλανδική οικονομία, που είχε ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 9% - 10% στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1980 και στη δεκαετία του 1990.

Στην Ιρλανδία η αναλογία των ξένων παραγωγικών επενδύσεων στο ΑΕΠ ήταν δεκαπλάσια από όσο στη Γερμανία, πενταπλάσια από όσο στη Γαλλία και τετραπλάσια από όσο στη Βρετανία. Το ύψος δε των αμερικανικών επενδύσεων από 36 δισ. δολάρια το 2000, είχε φτάσει στα 87 δισ. δολάρια το 2008. Η αγγλόφωνη Ιρλανδία με το υψηλής ειδίκευσης αλλά γενικά φθηνό σε σχέση με τις ΗΠΑ προσωπικό, το ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς για τις ξένες επιχειρήσεις και την «κάρτα μέλους» στην ευρωζώνη ήταν σωστός μαγνήτης για τις αμερικανικές εταιρείες, ιδίως αυτές των κλάδων υψηλής τεχνολογίας και φαρμάκου, που ήθελαν να αυξήσουν το μερίδιό τους στην ευρωπαϊκή αγορά. Χάρη στις εξαγωγές των ξένων θυγατρικών και τις θέσεις εργασίας που δημιουργούσαν, η ιρλανδική οικονομία κάλπαζε με τον ταχύτερο ρυθμό ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ενωση, 7%, τη δεκαετία 1996-2006.

Από το 2003 η ιλιγγιώδης ανάπτυξη βασίστηκε σε εκτεταμένες επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας, αλλά και σε ξένες επενδύσεις στην παραγωγή αλουμινίου. Το 2007 ήταν η τέταρτη πιο πλούσια χώρα στον κόσμο, σύμφωνα με το ΔΝΤ. Αν κάποια χώρα θεωρήθηκε υπόδειγμα του πώς μπορεί μια μικρή και φτωχή οικονομία να γνωρίσει αλματώδη ανάπτυξη, να αποτελέσει δηλαδή οικονομικό θαύμα, αυτή ήταν η «κέλτικη τίγρη», όπως αποκάλεσαν την Ιρλανδία οικονομολόγοι, κατ' αναλογίαν των ασιατικών τίγρεων. Όμως όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν καθώς έπειτα από μία δεκαπενταετία ξέφρενης ανάπτυξης δείχνει ημέρα με την ημέρα να βουλιάζει όλο και περισσότερο στην κινούμενη άμμο της ύφεσης.

Από τον περασμένο Σεπτέμβριο όμως, και σε λιγότερο από έναν χρόνο, μετά την κατάρρευση της Lehman Βrothers και την αποκάλυψη ότι οι μεγαλύτερες ιρλανδικές τράπεζες ήταν αγρίως εκτεθειμένες στη φούσκα των «τοξικών δανείων» η Ιρλανδία βρίσκενται σε κρίση. Το πρόβλημά της ήταν η κυριολεκτικά ασύλληπτη φούσκα του τραπεζικού της τομέα: οι τράπεζες της Ιρλανδίας δάνεισαν στο εξωτερικό ποσά ιλιγγιώδη, με αποτέλεσμα οι τοποθετήσεις τους στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα να είναι πολλαπλάσιες του μεγέθους της μικροσκοπικής αυτής οικονομίας. Ετσι, το τραπεζικό σύστημα της χώρας υφίστατο πιέσεις σχεδόν σε όλη τη διάρκεια του 2008, ενώ παράλληλα έπρεπε να αντιμετωπίσει τον καλπάζοντα πληθωρισμό, απότοκο της θεαματικής ανάπτυξης, και την κατάρρευση του ιρλανδικού νομίσματος. Το φθινόπωρο χρεοκόπησαν οι σημαντικότερες τράπεζες της χώρας, με αποτέλεσμα να κηρύξει πτώχευση η κυβέρνηση, αφού πρώτα είχε καταφύγει στην κρατικοποίησή τους σε μια ύστατη προσπάθεια να αποτρέψει τον οικονομικό όλεθρο.

Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι:

* Προβλέπεται ότι η ανεργία θα φτάσει το 11,8% το 2009 και θα αυξηθεί περαιτέρω, στο 14,4% το 2010.

* Οι τιμές, όπως αποτυπώνονται στο δείκτη καταναλωτών, πιθανολογείται ότι θα πέσουν κατά 4%, μετά την κατά μέσο όρο αύξηση 4,1% το 2008,

* Εφέτος μόνο, το ΑΕΠ αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 6,9% ενώ το 2009 και το 2010 η συνολική συρρίκνωση του ΑΕΠ της χώρας θα αγγίξει το -10%, με τα χειρότερα σενάρια να μιλούν ακόμη και για -12%, επιβεβαιώνοντας τις κυβερνητικές προβλέψεις για την έλευση της χειρότερης ύφεσης στην ιρλανδική ιστορία.

* Η ύφεση στην κτηματαγορά προβλέπεται να επιδεινωθεί καθώς φέτος αναμένεται να ολοκληρωθεί η οικοδόμηση μόνο 18.000 κτισμάτων, μείωση κατά δύο τρίτα από το 2008, ενώ για το 2010 προβλέπεται το χτίσιμο μόνο 12.000 μονάδων.

* Η οικονομία της έχει συρρικνωθεί 7,5% το δ΄ τρίμηνο του 2008.

* Η αγορά νέων κατοικιών συρρικνώθηκε κατά 24%.

* Το ανεξέλεγκτο πλέον δημοσιονομικό έλλειμμα βρίσκεται στο 12,75% του ΑΕΠ -μακράν το χειρότερο έλλειμμα στην Ευρωπαϊκή Ενωση και, βέβαια, πολύ πάνω από το όριο του 3% που ορίζει το Σύμφωνο Σταθερότητας.

* Οίκος πιστοληπτικής αξιολόγησης υποβάθμισε τη δανειοληπτική ικανότητα της Ιρλανδίας στην κατηγορία ΑΑ+, και μάλιστα με «αρνητική προοπτική» για πρώτη φορά από το 2001.

* Η κυβέρνηση δεν μπορεί να εγγυηθεί όλες τις τραπεζικές καταθέσεις αφού ξεπερνούν το 250% του ιρλανδικού ΑΕΠ.

* Οι τιμές των κατοικιών αναμένεται να υποχωρήσουν συνολικά κατά 80%.

Για να καταφέρει η Ιρλανδία να βγει από την οικονομική κρίση θα χρειαστεί δάνειο, το ύψος του οποίου υπολογίζεται σε 25 δις ευρώ μέσα στο 2009 για να στηρίξει τις υπερχρεωμένες τράπεζες της ενώ το κράτος θα αγοράσει μειωμένους τίτλους από αυτές -δάνεια ακινήτων και αναπτυξιακά- με μια συνολική λογιστική αξία μέχρι και 90 δισ. ευρώ (σχεδόν το ήμισυ της ετήσιας προσφοράς). Η κυβέρνηση δεν θα πληρώσει τέτοιες τιμές γι' αυτά, αλλά θα αντικαταστήσει δεκάδες δισ. ευρώ σε ομόλογα γι' αυτούς τους τίτλους.

Επίσης ο νέος προϋπολογισμός περιλαμβάνει γενναίες αυξήσεις άμεσων και έμμεσων φόρων για τα μεσαία εισοδήματα, σε μία χώρα που μέχρι πέρυσι θεωρούταν φορολογικός παράδεισος, καθώς και μειώσεις στις δημόσιες δαπάνες, την ώρα που οι υπόλοιπες χώρες του δυτικού κόσμου “δίνουν τα ρέστα τους”, για να τονώσουν με ρευστότητα τις οικονομίες τους.

"Με το 40% των μισθωτών να μην πληρώνει καθόλου φόρο εισοδήματος, δεν μπορούμε πλέον να ικανοποιήσουμε τις δημοσιονομικές ανάγκες μας”, παραδέχτηκε ο υπουργός Οικονομικών της Ιρλανδίας Μράιαν Λένιχαν, ο οποίος ελπίζει ότι κάποια στιγμή το ιρλανδικό μοντέλο θα ξαναγίνει της μόδας.

Ίσως τελικά αποδείχθηκαν λάθος εκείνοι που μιλούσαν για τον "Κέλτικο Τίγρη", "Το οικονομικό θαύμα της Ιρλανδίας" και άλλους θεαματικούς τίτλους. Αν και προσωπικά να πω την αλήθεια όσο διάβαζα για τον τρόπο λειτουργίας της συγκεκριμένης οικονομίας πίστευα ότι η υιοθέτηση μερικών μέτρων και στην Ελλάδα θα βελτίωνε λίγο την κατάσταση μας.

Τρίτη 14 Απριλίου 2009

H πτώση των μαθηματικών της Wall Street

Βορά των επικριτών τους τα «μαθηματικά μυαλά» του αμερικανικού χρηματιστηρίου.
Free Image Hosting
Στις ΗΠΑ τους αποκαλούν quants: πρόκειται για συντόμευση του όρου quantitative analysts, ποσοτικοί αναλυτές. Είναι οι μαθηματικοί και οι φυσικοί που, πριν την οικονομική κρίση, θεωρούνταν το αντίστοιχο των πυρηνικών όπλων για το χρηματιστήριο, καθώς ήταν τα «λαμπρά μυαλά» που δημιουργούσαν τα απαραίτητα οικονομικά εργαλεία, μοντέλα και προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών που χρησιμοποιούνται στον κόσμο της Γουόλ Στριτ και των άλλων χρηματιστηρίων του κόσμου.

Πριν την κρίση αντιμετωπίζονταν σαν βασιλιάδες. Μετά την έλευση της κρίσης, οι quants κυριολεκτικά τρέχουν για να κρυφτούν, καθώς ο χρηματιστηριακός κόσμος τους θεωρεί υπεύθυνους για τις κινήσεις που έφεραν την οικονομική ύφεση.

«Σκοπός τους ήταν να κάνουν πιο εύκολο το κέρδος. Πίστευαν πως ήταν καλή ιδέα να κάνουν αναχρονιστική την παλιομοδίτικη μελέτη του οικονομικού κόσμου» ήταν αυτό που δήλωσε ένας σύμβουλος επενδύσεων από τη Νέα Υόρκη, ο οποίος θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του. Η άποψή του ήταν πως, δίνοντας στους χρηματιστές τόσο ισχυρά εργαλεία, τους έκανε να χάσουν την επαφή με την οικονομική πραγματικότητα: να νιώσουν πως παίζουν απλά ένα παιχνίδι, μια και τα πράγματα φάνταζαν πλέον πολύ πιο απλά.

Ως επί το πλείστον, οι quants είναι κάτοχοι περγαμηνών από φημισμένα πανεπιστήμια, όπως το ΜΙΤ, το Χάρβαρντ και η Οξφόρδη. Κάποιοι από αυτούς ειδικεύονται στην κατασκευή και χρήση μαθηματικών μοντέλων με σκοπό την εκτίμηση του ρίσκου, άλλοι ειδικεύονται στη δημιουργία περίπλοκων εξισώσεων που περιλαμβάνουν τεράστιες ποσότητες οικονομικών δεδομένων για να γίνουν κατανοητές οι τάσεις που ακολουθούν οι τιμές, άλλοι σχεδιάζουν συστήματα οικονομικής ασφαλείας. Κατά τον Πίτερ Κολμ, πρώην quant που εργάστηκε για χρόνια στην Goldman Sachs, δεν υπάρχουν πολλές διαφορές ανάμεσα στα άτομα και στα δολάρια: «τα μαθηματικά και η δομή είναι παρεμφερή. Πάρτε για παράδειγμα μια διαδικασία σύντηξης ή ροής θερμότητας. Οι διακυμάνσεις στα ποσοστά πιθανότητας μεταβολής των τιμών ακολουθούν παρόμοιες αρχές».

Οι quants εμφανίστηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και γνώρισαν μεγάλη ζήτηση στη δεκαετία του 1990. Στην αργκό της Γουόλ Στριτ, τα μέσα που παρέχουν ονομάζονται «μαύρα κουτιά».

Ωστόσο, κατά τα τέλη του 20ού αιώνα άρχισαν να φαίνονται οι πρώτες ενδείξεις πως τα «μαύρα κουτιά» ενδεχομένως να περιέχουν βόμβες: δύο από τους πιο διάσημους quants, οι Ρόμπερτ Μέρτον και Μάιρον Σκόουλς κέρδισαν το Νόμπελ οικονομικών επιστημών το 1997, αλλά το hedge fund (hedge funds: επενδυτικά κεφάλαια, που διαθέτουν μεγάλη ελευθερία επενδυτικών κινήσεων, καθώς επενδύουν σε πάγια - μετοχές, ομόλογα, πολύτιμα μέταλλα - και βρίσκονται κυρίως σε offshore δικαιοδοσίες) τους, Long Term Capital Management κατέρρευσε ένα χρόνο μετά.

«Όλοι σε κάποια φάση πίστευαν πως μπορούν να χρησιμοποιήσουν κάποιο μοντέλο. Ο κόσμος έπαιρνε μεγαλύτερα ρίσκα, καθώς είχε την πεποίθηση πως είχε μαζί του τη μαθηματική επιστήμη» λέει ο Τζόελ Νάροφ, οικονομικός αναλυτής.

Το πλέον περιζήτητο «όπλο» που δημιουργήθηκε από τους quants ήταν τα CDOs (Collateralized Debt Obligations: επενδυτικά προϊόντα υψηλού κινδύνου), καθώς και τα CMOs (στεγαστικά δάνεια).

Ωστόσο, αυτό που στην αρχή φάνηκε ως ένας τρόπος να «νικηθεί το σύστημα» γύρισε μπούμερανγκ: τα μαθηματικά και οι αλγόριθμοι έγιναν τόσο περίπλοκα, που πρακτικά πήραν τον έλεγχο από τους ελεγκτές τους, καθώς αυτοί δεν ήξεραν πια τι χρησιμοποιούσαν. Αλλά παρά τα υψηλά μαθηματικά, το ενδεχόμενο της πτώσης της αγοράς ακινήτων είχε μείνει εκτός - και αυτό ακριβώς ήταν που συνέβη.

Ο Μαρκ Πάντο, ειδικός στις στρατηγικές αγορών που εργάζεται για την Cantor Fitzgerald (ΗΠΑ) παρομοιάζει αυτό που συνέβη με τον αυτόματο πιλότο ενός αεροσκάφους: «όλα είναι μια χαρά όσο δουλεύει. Αλλά όπως όλα όσα βασίζονται στους υπολογιστές, δεν υπάρχει η ανθρώπινη κρίση. Απλά βασίζεσαι στα δεδομένα που έχουν εισαχθεί. Υπάρχει πλέον η αντίληψη πως το χρηματιστήριο και το εμπόριο γενικότερα είναι επιστήμη, αλλά αυτό είναι λάθος, καθώς χρειάζεται ένστικτο».

Παρόλα αυτά, ο Πίτερ Κολμ σπεύδει να υπερασπιστεί τους quants, καθώς θεωρεί πως το φταίξιμο ανήκει στους ίδιους τους χρηματιστές που μεταχειρίστηκαν λάθος τα εργαλεία που τους δόθηκαν: «αυτοί οι ίδιοι επέλεξαν να έχουν τυφλή πίστη. Ήταν οι επιχειρηματίες που προέβησαν στις κινήσεις που προέβησαν».

Πηγή: kathimerini.gr

Παρασκευή 3 Απριλίου 2009

Ποιοι είναι οι σορτάκηδες

To short selling (ή σορτάρισμα, όπως λέγεται στη χρηματιστηριακή αργκό) είναι ο δανεισμός μετοχών, η άμεση πώληση και η αγορά των τίτλων σε επόμενη χρονική φάση, όταν θα έχει μειωθεί η τιμή, προκειμένου να διασφαλιστούν τα κέρδη.

Αυτός ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει ανθρώπους που παίζουν στο χρηματιστήριο και προσπαθούν να βγάλουν χρήματα όταν όλοι οι άλλοι χάνουν. Δηλαδή ποντάρουν στην πτώση της τιμής μιας μετοχής για να κερδίσουν. Πάμε αναλυτικά να δούμε πως γίνεται αυτό:

Στο χρηματιστήριο όσοι έχουν στην κατοχή τους μετοχές μπορούν, εφόσον δεν σκοπεύουν να τις πουλήσουν σύντομα, να τις δανείσουν για κάποιο χρονικό διάστημα στην ΕΤΕΣΕΠ (Εταιρία Εκκαθάρισης Συναλλαγών επι Παραγώγων) έναντι κάποιας αμοιβής, κάτι δηλαδή σαν τόκο. Η ΕΤΕΣΕΠ με την σειρά της συγκεντρώνει αυτές τις μετοχές και τις διαθέτει έναντι κάποιου ημερήσιου τόκου σε επενδυτές που τις χρειάζονται.

Τα πλεονεκτήματα του δανεισμού μετοχών στην ΕΤΕΣΕΠ είναι πολλά. Ο επενδυτής εισπράττει κανονικά τα μερίσματα, αφού οι μετοχές παραμένουν στην κατοχή του, και ταυτόχρονα καρπώνεται ένα επιπλέον έσοδο το οποίο μακροπρόθεσμα είναι υπολογίσιμο. Σε περίπτωση που δεν υπάρξει ζήτηση για τις διαθέσιμες μετοχές, ο δανειστής δεν εισπράττει κάποιο έσοδο, ωστόσο δεν χάνει και τίποτα. Στελέχη του Χρηματιστηρίου Παραγώγων τονίζουν ότι ο δανεισμός μετοχών στην ΕΤΕΣΕΠ είναι το μοναδικό παράγωγο προϊόν που μπορεί να αποφέρει έσοδα στον επενδυτή χωρίς κανέναν απολύτως κίνδυνο.

Μέσω αυτής της διαδικασίας ακόμα κι ένας επενδυτής που δεν θέλει να μπλέξει με παράγωγα προϊόντα μπορεί να ωφεληθεί όταν πέσει η τιμή μιας μετοχής.

Για παράδειγμα, έστω ότι γνωρίζετε ή υποψιάζεστε ότι η μετοχή της Εθνικής από 20€ που είναι σήμερα, θα πέσει την επόμενη εβδομάδα στα 15€. Αν έχετε μετοχές στην Εθνική προφανώς και θα τις πουλούσατε απλά για να μην έχετε χασούρα. Μέσω του δανεισμού μετοχών όμως μπορείτε να βγάλετε ακόμα και κέρδος. Αρκεί να πάρετε θέση short στην μετοχή. Μέσω της ΕΤΕΣΕΠ δανείζεστε 1.000 μετοχές και τις πουλάτε στο Χρηματιστήριο εισπράττοντας 20.000€. Μετά από μια βδομάδα η τιμή αν όντως πέσει στα 15€ αγοράζετε πίσω τις 1.000 μετοχές πληρώνοντας τώρα 15.000€ για να τις επιστρέψετε, αφαιρείτε και την προμήθεια που πρέπει να καταβάλλετε στην ΕΣΕΤΕΠ και τα υπόλοιπα από τα 5.000€ μένουν στην τσέπη σας.

Βέβαια αν από την άλλη βγείτε λάθος στις προβλέψεις σας και η μετοχή της Εθνικής ανέβει θα αναγκαστείτε και να αγοράσετε ακριβότερα τις μετοχές για να τις επιστρέψετε και να καταβάλλετε την προμήθεια, οπότε θα μεγαλώσουν οι απώλειες σας.

Παρόλο που όλοι ανεξαιρέτως οι επενδυτές μπορούν να δανείσουν μετοχές, φυσικά ή νομικά πρόσωπα, συνήθως το κάνουν θεσμικοί επενδυτές, οι οποίοι διακρατούν μετοχές για μεγάλο χρονικό διάστημα και συνεπώς μπορούν να εξασφαλίσουν επιπλέον έσοδο για τους μεριδιούχους τους χωρίς κίνδυνο.

Σίγουρα όμως το σορτάρισμα δεν απευθύνεται σε ερασιτέχνες που ασχολούνται τελείως περιστασιακά με το "επάγγελμα" καθώς οι απώλειες που μπορούν να υποστούν είναι μεγάλες σε σύντομο χρονικό διάστημα. Κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί κέρδη με αυτό τον τρόπο και φυσικά όποιος ισχυρίζεται το αντίθετο θα έχει τους λόγους του..

Σημείωση: Στο παραπάνω κείμενο δεν κάνω επίτηδες καθόλου αναφορά σε stock repos, reverse stock repos, τιμές εκκαθάρισης, τιμές συμβολαίων γιατί δεν ήθελα να γράψω κάποιο εγχειρίδιο για το πως γίνεται το σορτάρισμα. Σκοπός είναι να περιγράψω με λίγα λόγια τον τρόπο που μπορεί να κερδίσει κάποιος ακόμα και όταν το χρηματιστήριο πέφτει.