Η Ιρλανδία περνάει κρίση

Το οικονομικό θαύμα της Ιρλανδίας ξεκίνησε το 1987 όταν άλλαξε η κυβέρνηση, σε μια περίοδο που υπήρχε έντονο πρόβλημα με τη διαχείριση του χρέους της. Μέσα από μια σειρά συμφωνιών που αφορούσαν τις αυξήσεις των μισθών, τις συνθήκες εργασίας και τον τρόπο επίλυσης των εργασιακών διαφορών κατάφεραν να ελέγξουν τον πληθωρισμό και το νόμισμα με αποτέλεσμα να υποχωρήσουν τα επιτόκια. Με προσανατολισμό στο ελεύθερο εμπόριο έφτασαν να εξάγουν το 90% της παραγωγής τους και με την επιβολή χαμηλής φορολογίας κερδών προσέφεραν ένα ισχυρό κίνητρο για την εγκατάσταση επιχειρήσεων στη χώρα όπως η Dell, η Apple, η Microsoft και η Intel. O συνδυασμός όλων αυτών των στοιχείων απογείωσε την ιρλανδική οικονομία, που είχε ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 9% - 10% στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1980 και στη δεκαετία του 1990.

Στην Ιρλανδία η αναλογία των ξένων παραγωγικών επενδύσεων στο ΑΕΠ ήταν δεκαπλάσια από όσο στη Γερμανία, πενταπλάσια από όσο στη Γαλλία και τετραπλάσια από όσο στη Βρετανία. Το ύψος δε των αμερικανικών επενδύσεων από 36 δισ. δολάρια το 2000, είχε φτάσει στα 87 δισ. δολάρια το 2008. Η αγγλόφωνη Ιρλανδία με το υψηλής ειδίκευσης αλλά γενικά φθηνό σε σχέση με τις ΗΠΑ προσωπικό, το ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς για τις ξένες επιχειρήσεις και την «κάρτα μέλους» στην ευρωζώνη ήταν σωστός μαγνήτης για τις αμερικανικές εταιρείες, ιδίως αυτές των κλάδων υψηλής τεχνολογίας και φαρμάκου, που ήθελαν να αυξήσουν το μερίδιό τους στην ευρωπαϊκή αγορά. Χάρη στις εξαγωγές των ξένων θυγατρικών και τις θέσεις εργασίας που δημιουργούσαν, η ιρλανδική οικονομία κάλπαζε με τον ταχύτερο ρυθμό ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ενωση, 7%, τη δεκαετία 1996-2006.

Από το 2003 η ιλιγγιώδης ανάπτυξη βασίστηκε σε εκτεταμένες επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας, αλλά και σε ξένες επενδύσεις στην παραγωγή αλουμινίου. Το 2007 ήταν η τέταρτη πιο πλούσια χώρα στον κόσμο, σύμφωνα με το ΔΝΤ. Αν κάποια χώρα θεωρήθηκε υπόδειγμα του πώς μπορεί μια μικρή και φτωχή οικονομία να γνωρίσει αλματώδη ανάπτυξη, να αποτελέσει δηλαδή οικονομικό θαύμα, αυτή ήταν η «κέλτικη τίγρη», όπως αποκάλεσαν την Ιρλανδία οικονομολόγοι, κατ' αναλογίαν των ασιατικών τίγρεων. Όμως όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν καθώς έπειτα από μία δεκαπενταετία ξέφρενης ανάπτυξης δείχνει ημέρα με την ημέρα να βουλιάζει όλο και περισσότερο στην κινούμενη άμμο της ύφεσης.

Από τον περασμένο Σεπτέμβριο όμως, και σε λιγότερο από έναν χρόνο, μετά την κατάρρευση της Lehman Βrothers και την αποκάλυψη ότι οι μεγαλύτερες ιρλανδικές τράπεζες ήταν αγρίως εκτεθειμένες στη φούσκα των «τοξικών δανείων» η Ιρλανδία βρίσκενται σε κρίση. Το πρόβλημά της ήταν η κυριολεκτικά ασύλληπτη φούσκα του τραπεζικού της τομέα: οι τράπεζες της Ιρλανδίας δάνεισαν στο εξωτερικό ποσά ιλιγγιώδη, με αποτέλεσμα οι τοποθετήσεις τους στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα να είναι πολλαπλάσιες του μεγέθους της μικροσκοπικής αυτής οικονομίας. Ετσι, το τραπεζικό σύστημα της χώρας υφίστατο πιέσεις σχεδόν σε όλη τη διάρκεια του 2008, ενώ παράλληλα έπρεπε να αντιμετωπίσει τον καλπάζοντα πληθωρισμό, απότοκο της θεαματικής ανάπτυξης, και την κατάρρευση του ιρλανδικού νομίσματος. Το φθινόπωρο χρεοκόπησαν οι σημαντικότερες τράπεζες της χώρας, με αποτέλεσμα να κηρύξει πτώχευση η κυβέρνηση, αφού πρώτα είχε καταφύγει στην κρατικοποίησή τους σε μια ύστατη προσπάθεια να αποτρέψει τον οικονομικό όλεθρο.

Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι:

* Προβλέπεται ότι η ανεργία θα φτάσει το 11,8% το 2009 και θα αυξηθεί περαιτέρω, στο 14,4% το 2010.

* Οι τιμές, όπως αποτυπώνονται στο δείκτη καταναλωτών, πιθανολογείται ότι θα πέσουν κατά 4%, μετά την κατά μέσο όρο αύξηση 4,1% το 2008,

* Εφέτος μόνο, το ΑΕΠ αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 6,9% ενώ το 2009 και το 2010 η συνολική συρρίκνωση του ΑΕΠ της χώρας θα αγγίξει το -10%, με τα χειρότερα σενάρια να μιλούν ακόμη και για -12%, επιβεβαιώνοντας τις κυβερνητικές προβλέψεις για την έλευση της χειρότερης ύφεσης στην ιρλανδική ιστορία.

* Η ύφεση στην κτηματαγορά προβλέπεται να επιδεινωθεί καθώς φέτος αναμένεται να ολοκληρωθεί η οικοδόμηση μόνο 18.000 κτισμάτων, μείωση κατά δύο τρίτα από το 2008, ενώ για το 2010 προβλέπεται το χτίσιμο μόνο 12.000 μονάδων.

* Η οικονομία της έχει συρρικνωθεί 7,5% το δ΄ τρίμηνο του 2008.

* Η αγορά νέων κατοικιών συρρικνώθηκε κατά 24%.

* Το ανεξέλεγκτο πλέον δημοσιονομικό έλλειμμα βρίσκεται στο 12,75% του ΑΕΠ -μακράν το χειρότερο έλλειμμα στην Ευρωπαϊκή Ενωση και, βέβαια, πολύ πάνω από το όριο του 3% που ορίζει το Σύμφωνο Σταθερότητας.

* Οίκος πιστοληπτικής αξιολόγησης υποβάθμισε τη δανειοληπτική ικανότητα της Ιρλανδίας στην κατηγορία ΑΑ+, και μάλιστα με «αρνητική προοπτική» για πρώτη φορά από το 2001.

* Η κυβέρνηση δεν μπορεί να εγγυηθεί όλες τις τραπεζικές καταθέσεις αφού ξεπερνούν το 250% του ιρλανδικού ΑΕΠ.

* Οι τιμές των κατοικιών αναμένεται να υποχωρήσουν συνολικά κατά 80%.

Για να καταφέρει η Ιρλανδία να βγει από την οικονομική κρίση θα χρειαστεί δάνειο, το ύψος του οποίου υπολογίζεται σε 25 δις ευρώ μέσα στο 2009 για να στηρίξει τις υπερχρεωμένες τράπεζες της ενώ το κράτος θα αγοράσει μειωμένους τίτλους από αυτές -δάνεια ακινήτων και αναπτυξιακά- με μια συνολική λογιστική αξία μέχρι και 90 δισ. ευρώ (σχεδόν το ήμισυ της ετήσιας προσφοράς). Η κυβέρνηση δεν θα πληρώσει τέτοιες τιμές γι' αυτά, αλλά θα αντικαταστήσει δεκάδες δισ. ευρώ σε ομόλογα γι' αυτούς τους τίτλους.

Επίσης ο νέος προϋπολογισμός περιλαμβάνει γενναίες αυξήσεις άμεσων και έμμεσων φόρων για τα μεσαία εισοδήματα, σε μία χώρα που μέχρι πέρυσι θεωρούταν φορολογικός παράδεισος, καθώς και μειώσεις στις δημόσιες δαπάνες, την ώρα που οι υπόλοιπες χώρες του δυτικού κόσμου “δίνουν τα ρέστα τους”, για να τονώσουν με ρευστότητα τις οικονομίες τους.

"Με το 40% των μισθωτών να μην πληρώνει καθόλου φόρο εισοδήματος, δεν μπορούμε πλέον να ικανοποιήσουμε τις δημοσιονομικές ανάγκες μας”, παραδέχτηκε ο υπουργός Οικονομικών της Ιρλανδίας Μράιαν Λένιχαν, ο οποίος ελπίζει ότι κάποια στιγμή το ιρλανδικό μοντέλο θα ξαναγίνει της μόδας.

Ίσως τελικά αποδείχθηκαν λάθος εκείνοι που μιλούσαν για τον "Κέλτικο Τίγρη", "Το οικονομικό θαύμα της Ιρλανδίας" και άλλους θεαματικούς τίτλους. Αν και προσωπικά να πω την αλήθεια όσο διάβαζα για τον τρόπο λειτουργίας της συγκεκριμένης οικονομίας πίστευα ότι η υιοθέτηση μερικών μέτρων και στην Ελλάδα θα βελτίωνε λίγο την κατάσταση μας.